9 nowoczesnych metod leczenia raka – nadzieja dla chorych na nowotwory

Słyszymy rak, myślimy – chemia. To najpowszechniejsze skojarzenie. Chemioterapia to jednak tylko jedna z metod leczenia. Nowoczesne leczenie raka to najczęściej łączenie kilku terapii równocześnie. Dobór terapii zależy od rodzaju nowotworu i zaawansowania choroby. Chemioterapię łączy się z hormonoterapią, a w niektórych przypadkach leczenie z pomocą hormonów nawet zastępuje chemię. Wyjaśniamy podstawowe pojęcia, piszemy o najnowszych metodach leczenia.

1. Nasze limfocyty T mogą zabijać raka

Odkrycia naukowców z USA i Japonii świadczą o tym, że do walki z nowotworem można zaprząc nasz własny system immunologiczny. Aktywacja limfocytów T odpowiedzialnych za rozpoznawanie komórek prawidłowych i wadliwych oraz zagrażających organizmowi powoduje bowiem, iż nie dają się one oszukać komórkom nowotworu i likwidują całe guzy wraz z przerzutami.

Terapia działa zwłaszcza u osób z zaawansowaną postacią raka skóry, powodując, że guzy są wchłaniane, a tkanka rakowa ulega likwidacji. Polega ona na pobraniu od pacjenta limfocytów T, genetycznym zmodyfikowaniu ich, a następnie ponownym wprowadzeniu do organizmu. Zmodyfikowane limfocyty potrafią skutecznie rozpoznawać komórki nowotworowe, które wcześniej były dla nich "niewidzialne". Przygotowanie terapii dla konkretnego pacjenta zajmuje dwa tygodnie. Naukowcy wykorzystują do niej wyselekcjonowane limfocyty T, które długo utrzymują się w organizmie po przeszczepie. Dzięki temu pacjenci będą chronieni także przed ewentualnymi nawrotami choroby.

2. Hormonoterapia raka

Hormonoterapia raka jest farmakologiczną metodą leczenia nowotworów. Hormonoterapia wpływa hamująco na wzrost nowotworów hormonozależnych, które w tej sytuacji mogą wzrastać lub rozwijać się wolniej. Hormony docierają do komórek docelowych drogą krwi, a receptory tych komórek wiążą swoiście odpowiednie hormony, które je aktywują (agoniści) lub blokują (antagoniści).

Podawanie hormonów w odpowiednim momencie pobudza, uniemożliwia lub osłabia podział komórek nowotworowych. Leczenie hormonalne stosowane jest w przypadku raka piersi, gruczołu krokowego (rak prostaty), nowotworów tarczycy, raka jajnika, raka trzonu macicy oraz niektórych nowotworów kości.

Typowa hormonoterapia nowotworów wykorzystuje jeden z dwóch zasadniczych sposobów oddziaływania: addycja (terapia addytywna) – polega na podawaniu hormonów, które hamują rozwój nowotworów.

3. Terapie celowane

Terapie celowane stosowane w leczeniu raka polegają na uderzeniu swoistym pociskiem – lekiem, w nieprawidłowo funkcjonujące komórki (komórki nowotworowe). Leki, które przyłączają się do komórki nowotworowej, blokują jej działanie. Oszczędzają zdrowe tkanki. Działają precyzyjnie nie na wszystkie, ale na konkretne rodzaje nowotworów. Tak leczy się między innymi raka płuc. Leki muszą być starannie dobrane do rodzaju nowotworu, w przeciwnym razie nie tylko nie pomogą, ale mogą zaszkodzić. Takie spersonalizowane leczenie wymaga współdziałania patomorfologa, genetyka i chirurga.

Precyzyjne rozpoznanie raka i stwierdzenie rodzaju zaburzeń genetycznych w pobranej tkance umożliwia wybór leczenia najlepszego dla chorego. Nowej klasy leki stosowane w terapiach spersonalizowanych to na przykład przeciwciała monoklonalne.

4. Bakteria może zjeść nowotwór

Zamiast podawać chorym na raka chemioterapię, lekarze będą zakażać ich mikrobami? Wiele na to wskazuje, zwłaszcza jeśli spojrzy się na wyniki badań amerykańskich naukowców. Udało im się wyhodować bakterię, która atakuje i niszczy komórki nowotworowe. Bakteria, która atakuje raka to dobrze znana wszystkim lekarzom Clostridium novyi, która odpowiada na przykład za powstawanie zakażeń i zgorzeli gazowych w ranach zabrudzonych ziemią.

Okazuje się jednak, że oprócz sprawiania problemów, bakteria ta może również pomagać. Naukowcom Johns Hopkins University udało się ją tak "przeprogramować" genetycznie, że polubiła życie w środowisku beztlenowym. Czyli takim, jakie panuje wewnątrz guzów nowotworowych. Jednocześnie bakteria omijała dobrze natlenione zdrowe tkanki. Zmieniona przez uczonych Clostridium novyi, rozwijając się wewnątrz komórek raka, zjadała je i niszczyła, a w efekcie guzy nowotworowe albo malały, albo zanikały.

5. Immunoterapia raka

Cel immunoterapii jest bardzo konkretny: uaktywnienie naturalnych mechanizmów obronnych tak, by były one w stanie zlokalizować i wyeliminować komórki nowotworowe. Proces ten może odbywać się w rozmaity sposób.

Jednocześnie naukowcy pracują nad techniką uzyskiwania od pacjentów białych krwinek w celu wyselekcjonowania tych, które wykazują największą aktywność antynowotworową. Po dokonaniu selekcji białe komórki krwi się kultywuje, a następnie z powrotem wszczepia do organizmu pacjenta. W ten sposób otrzymuje się silne, przygotowane do walki z nowotworem komórki. Obecnie trwają prace również nad inną formą walki z rakiem – szczepionką. W tym celu pobiera się z ciała pacjenta zajęte przez nowotwór komórki obronne, dzięki czemu można ustalić, jaką terapię leczniczą należy zastosować. Tego typu szczepionki znalazły już zastosowanie w Stanach Zjednoczonych w leczeniu raka prostaty.

6. Leki na raka

Informacje o tym, że wynaleziono wreszcie cudowny lek na raka, pojawiają się w mediach przynajmniej raz w tygodniu. Jednak są leki, które naprawdę hamują rozwój nowotworu: na przykład, Afatynib, Herceptin, Venetoclax. Dziś nieporównywalnie większa jest też niż przed kilkunastu laty wiedza uczonych na temat raka. Nie ma niestety jednego białka, jednego leku, który jest w stanie pokonać tak wielką liczbę tak różnych nowotworów.

7. Terapia fotodynamiczna

Terapia fotodynamiczna (ang. PDT-photodynamic therapy) jest metodą leczenia, w której komórki rakowe, uczulone uprzednio na światło, mogą zostać zniszczone poprzez ich naświetlanie. Metoda ta stosowana jest już w Japonii, USA, Kanadzie, Australii, a także w krajach Europy Zachodniej.

Terapia fotodynamiczna ma zastosowanie w wielu schorzeniach tj. nowotwory skóry, trądzik, łuszczyca, kłykciny kończyste, łysienie plackowate, hirsutyzm czy brodawki zwykłe. Metoda fotodynamiczna może być zarówno diagnostyczna, jak i terapeutyczna. Zabieg niszczenia komórek przeprowadza się w dwóch etapach. Pierwszy etap polega na podaniu fotouczulacza, który selektywnie kumuluje się w tkance nowotworowej. Następnie guz naświetla się laserem lub lampą z filtrami. Pod wpływem światła, komórki nowotworowe zaczynają świecić czerwoną luminescencją. Dzięki kamerze CCD można zobrazować zmiany również w narządach wewnętrznych. Metoda ta jest czulsza od tomografii komputerowej (wykrywa nawet najmniejsze skupiska komórek nowotworowych).

W drugim etapie zmianę naświetla się światłem. Promieniowanie to wnika głębiej i niszczy nawet pojedyncze skupiska komórek nowotworowych. Przy zaawansowanym stadium nowotworu etap ten powtarza się kilkukrotnie. Metoda ta jest obiecująca, jednak trwają prace nad oceną jej skuteczności. Amerykańscy naukowcy stworzyli genetycznie zmodyfikowany wirus opryszczki pospolitej. Zmienili dziedziczną informację o patogenach w taki sposób, że mogą wpływać tylko na komórki rakowe. Infekcja wirusem opryszczki może spowolnić wzrost komórek nowotworowych. Ponadto do genomu wirusa wprowadzono geny, pozwalając komórkom wytwarzać jeden z enzymów klasy lucyferazy. Enzym ten wywołuje reakcję połączoną z bioluminescencją, dzięki czemu można precyzyjnie określić umiejscowienie guza.

8. Komórki macierzyste

Obiecującą, pierwszą od ponad 30 lat jest metoda z wykorzystaniem niszczących guzy indukowanych nerwowych komórek macierzystych. Uciekając się do metody, zwanej transróżnicowaniem, zespół dr. Shawna Hingtgena z Uniwersytetu Karoliny Północnej, przeprogramował komórki skóry – fibroblasty. Amerykanie zastosowali optyczne geny reporterowe oraz gen, którego produkt jest toksyczny dla guzów. Indukowane nerwowe komórki macierzyste zachowywały zdolność do namnażania i wywoływały programowaną śmierć hodowanych z nimi ludzkich komórek glejaka.

9. Nóż Cybernetyczny

CyberKnife, czyli Nóż Cybernetyczny, to robot radiochirurgiczny, który znacznie ułatwia leczenie chorych na nowotwory. CyberKnife umożliwia bowiem leczenie nawet trudno dostępnych nowotworów bez interwencji chirurgicznej.